TRABZONLU FİGÂNÎ VE YAYIMLANMAMIŞ BİR GAZELİ

Figânî of Trabzon and His Unpublished Ode

Abstract

Öz: XVI. yüzyılın başlarında Trabzon’da doğan Figânî’nin asıl adı Ramazan’dır. Şair; delikanlılık
çağındayken İstanbul’a gelmiş, sürekli olmamakla beraber iyi bir öğrenim görmüş, özellikle gramer, hekimlik ve
edebiyatta kendisini yetiştirmiştir. Genç yaşlarda şiir yazmaya başlayan şair, ilk şiirlerinde Hüseynî mahlasını
kullansa da Figânî’de karar kılmıştır. Figânî’nin şöhrete kavuşmasını sağlayan en önemli şiiri, Kanuni Sultan
Süleyman’ın şehzadeleri Mustafa, Mehmed ve Selim’in sünnet düğünlerinde okuduğu Sûriyye kasidesidir. Bu kaside
ile Figânî’nin itibarı artar fakat düşmanları çoğalır. Zira padişaha ve devlet adamlarına yazdığı kasidelerle onların
yakınlığını kazanacağından korkan haset kişiler, Figânî’ye karşı düşmanca tavır takınırlar ve bunun önüne geçmek
için vesileler aramaya başlarlar. Nihayetinde iftiraya kurban giden şair; Sadrazam Makbul İbrahim Paşa’nın,
Mohaç’ta kazanılan büyük zaferin ardından İstanbul’a getirterek Atmeydanı’ndaki sarayının önüne diktirdiği
heykeller üzerine dilden dile dolaşan bir Farsça beytin kendisine isnat edilmesi yüzünden adı geçen Paşa tarafından
katledilir. Dönemin tezkire yazarlarının, yaşasaydı divan şiirinin en büyük sanatkârlarından biri olacağı konusunda
hemfikir olduğu Figânî, genç yaştaki ölümü sebebiyle derli toplu bir divan tertip edemez. Ancak şiir tekniğindeki
kudreti ve büyüleyici üslubu sayesinde çağının makbul şairleri arasına girebilmeyi başaran Figânî’nin, birçok şiir
mecmuasında şiirlerine rastlamak mümkündür. Çalışmada Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Revan 1985 numarada kayıtlı
173 varaklık bir şiir mecmuasından hareketle, şairin yayımlanmadığı tespit edilen bir gazelinin metni verilecektir.
Anahtar Kelimeler: XVI. yüzyıl, Trabzonlu Figânî, şiir mecmuası, Divançe, yayımlanmamış gazel
Abstract: Born in Trabzon at the beginning of the 16th century, the poet Figânî entered the world as
Ramazan. He had settled in Istanbul during his youth, which is where he would ultimately receive a sound education
and become versed in grammar, medicine, and literature. His first attempts at writing poetry had occurred during his
youth under the penname Hüseynî, however he would later settle upon the pseudonym Figânî instead. The poem in
which would grant him his golden ticket to fame was the ode Sûriyye, in which he had recited at the circumcision
ceremonies of Suleiman the Magnificent’s three sons, the princes Mustafa, Mehmed, and Selim. Despite the
tremendous respect that his ode had awarded him, Figânî would also end up becoming the enemy of a great many
this, given that those who were afraid, and thus jealous of the fact his poetry might bring him closer to both the
sultanate as well as statesmen/politicians, had in turn lead them to both lash out against him, as well as to find a
means of blocking him. In the grand scheme of things, he would ultimately fall victim to those who despised him. He
would eventually be brought to Istanbul again and slaughtered at the hands of the grand vizier Makbul İbrahim Pasha
due to a circulating Persian poem written by Figânî about the statues in front of the palace at in Atmeydanı that were
erected upon his majesty’s victory at Mohaç, and that makes mention of Pasha. Were Figânî to have lived longer, he
would have been the single most important divan poet of his period [or so was the consensus of biography or tezkire
writers of the day]. Unfortunately, his early death prevents us from ever being able to know this. Despite this, his
powerful and captivating technique and tone in his poetry has nevertheless won him a spot among the favored
wordsmiths of his era. Moreover, it is possible to find a great number of his poems scattered throughout many an
Ottoman poetry miscellany. In this study will be presented the original copy of one of Figânî’s unpublished odes as
found in a poetry miscellany housed at the Topkapı Palace Library, catalogue number 173, Revan 1985.
Keywords: 16th century, Figânî of Trabzon, poetry miscellany/mecmua, Divançe, unpublished ode