1890’LARDA ALMANYA’DA ALMANLARA TÜRKÇE DIL BILGISI VE KONUŞMA ÖĞRETIMI: TÜRKISCHE KONVERSATIONS-GRAMMATIK KITABI

Teaching Turkish Grammar and Speaking to Germans in Germany Around 1890s: Türkische Konversations-Grammatik Coursebook

Abstract

Öz: Yabancılara Türkçe öğretimi tarihinin anlaşılması hem tarihsel süreçte kullanılan yöntem, teknik ve materyaller hem de Türkçenin gramerinin nasıl betimlendiğinin görülmesi açısından önem taşımaktadır. Bunun için, ders kitapları öncelikle incelenmesi gereken kaynaklardır. Bu çalışmanın amacı, 1861’de Viyana’da doğan Heinrich Jehlitschka tarafından yazılan Türkische Konversations-Grammatik adlı kitabını incelemektir. Doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı çalışmada iki ciltlik eserin 1895 ve 1897 yılındaki basımları değerlendirilmiştir. Yazıda yazar hakkında ulaşılabilen bilgiler verildikten sonra kitabın içeriği sırasıyla tanıtılarak ele alınmıştır. Kitabın birinci cildi ilki Türkçe, ikincisi Arapça ve Farsça ögelerin işlendiği iki bölüm hâlinde düzenlenmiştir. İkinci cilt ise bir yanıt anahtarı olarak düzenlenerek ilk ciltteki metinlerin çevirileri ile resmî yazışmalar konusunda bazı ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Yazarın ilk ciltteki her bir dil bilgisi konusuyla ilgili örnek metinlerle çeviri alıştırmaları koyması dikkat çekmektedir. Bunun yanında yazma ve okuma becerilerinin gelişmesini hedeflediği de görülmektedir. Kitap, yazarın işlediği dil bilgisi konularının o dönemin Türkçesini yansıtması bakımından önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Yabancılara Türkçe öğretimi, Heinrich Jehlitschka, Türkische Konversations-Grammatik, dil bilgisi, konuşma

Abstract: Understanding the history of teaching Turkish as a foreign language is important to explore methods, techniques, and materials used in the historical process and the way Turkish grammar was depicted. For this reason, coursebooks are the fundamental sources to be investigated. This study aims to investigate Türkische Konversations-Grammatik book written by Heinrich Jehlitschka who was born in Vienna in 1861. The research adopted document analysis method, and 1895 and 1897 editions of the book which comprised of two volumes were utilized. Following the introduction of available author information, the contents of the book was presented in turn. The first volume of the book was organized in two sections; first of which included Turkish elements, and the second section contained Arabic and Persian components. The second volume, on the other hand, served as an answer key, including translations of the texts in the first volume and some detailed information about official correspondence. It is intriguing that, in the first volume, the author offered example texts and translation exercises for each grammar topic. To add, the book focused on developing writing and reading skills. The book is significant since it reflects the Turkish language of the time period in terms of the grammar topics chosen by the author.
Keywords: Teaching Turkish to foreigners, Heinrich Jehlitschka, Türkische Konversations-Grammatik, grammar, speaking