KEYİF VERİCİ MADDELERDEN UZAK DURMANIN GEREKLİLİĞİ: SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ’NİN LUTFİYYE MESNEVİSİ ÖRNEĞİ

The Necessity of Keeping Away from Pleasure-Inducing Substances: The Example of Sunbulzade Vehbi’s Masnavi Al-Lutfiyyah

Abstract

Öz: İçinde yetiştiği toplumun entelektüel bireyleri olarak şairler, estetik değeri yüksek şiirler yazmanın yanı
sıra eğitici ve öğretici metinler kaleme alarak dinî, ahlaki ve kültürel değerlerle donanmış bir neslin yetişmesine katkı
sağlamışlardır. Bu bağlamda öğreticiliği esas alan manzum ve mensur nasihatnâmeler yazmışlardır. Bu konuda 18.
yüzyıl şairlerinden Sünbülzâde Vehbî tarafından yazılan “Lutfiyye” adlı mesnevi dikkate şâyândır. Vehbî’nin yirmi
bir-yirmi iki yaşındaki oğlu Lutfullah’a ithafen kaleme aldığı eserinde özel anlamda bir baba şefkatiyle çocuğunu,
genel anlamda ise bir entelektüel hassasiyetiyle Osmanlı gençliğini eğitmeyi amaçlamıştır. Bunun yanı sıra toplumsal
hayatta baş göstermeye başlayan ahlaki yozlaşmanın etkilerini azaltmaya çalışmıştır. Bu çalışmada, Vehbî’nin
mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı “Lutfiyye” adlı eserinin “Der-Tahzîr Ez-Mükeyyifât (Keyif Vericilerden
Sakındırma Hakkında)” bölümü şerh edilmiştir. Bu bölümde şair, bağımlılık yapan bazı içecek (içki, şarap, tütün,
kahve) ve uyuşturuculardan (afyon, afyon şurubu, esrar) niçin sakınılması gerektiğini gerekçeleriyle ifade etmiş; ayet
ve hadis iktibaslarıyla düşüncelerini dinî temellere dayandırmıştır. Keyif veren maddelerin insan bünyesi üzerinde
oluşturduğu olumsuz etkiyi örneklerle anlatmanın yanı sıra, eğlence muhitlerine katılmanın, öyle çevre sakinleri ile
dostluk etmenin kişiye verdiği zararı nazara sunmuştur. Bu çalışmayla H 1205 / M 1790 yılında kaleme alınan tarihî
ve edebî bir metinden hareketle, keyif veren maddelere iltifat etmenin yanlışlığına dikkat çekmek amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Lutfiyye, Sünbülzâde Vehbî, Nasihat, Keyif Veren Maddeler, Uyuşturucu
Abstract: Being the intellectual individuals of the society they are grown up in, poets write up high-order
poems in terms of aesthetics as well as educational and didactic texts, and they contribute raising generations
equipped with religious, moral and cultural values. They have written nasihatnamehs in verse and pros based on
education in this regard. The masnavi called “Lutfiyyah” which is written by a poet of the 18th century, Sunbulzade
Vehbi, is remarkable in this respect. Sunbulzade Vehbi aimed to write up this work to educate his twenty one years
old son with a particular sense of a father’s compassion and as a sensitive intellectual of the era to train the Ottoman
youth in general sense. He also tried to reduce the effects of moral corruption arosen in the social life. This study
expounds the chapter of “Der-Tahzîr Ez-Mukeyyifât (Of Making Someone Refrain From Pleasure-Inducing
Substances) in the work of Sunbulzade Vehbi’s Masnavi verse “Lutfiyyah”. The author expresses how to avoid from
the substances that cause addiction (such as alcohol, wine, tobacco, coffee) and narcotics (opium, opium syrup,
marijuana) justifiedly and leans his thoughts to the citations of ayats (verses of Qoran) and hadiths (Prophet’s
sayings). He exemplifies the negative effects of pleasure-inducing substances to the body and reveals the damages
caused when someone joins place of entertainment and establish closeness with the habitants. I aim to draw attention
to the wrongness of approaching pleasure-inducing substances based on a historical and literary text written up in
1790 (Hijri 1205).
Keywords: Lutfiyyah, Sunbulzade Vehbi, Sermon, Pleasure-Inducing Substances, Narcotics