Bir Yazma Eser Fabrika Tarihi: Tevfik Âmir’in Sèvres Porselen Fabrikası (Dârü’s-sınâ‘ası) Risalesi

Abstract

Türkiye’de kurum tarihi çalışmaları genellikle 1980’li yıllara dayandırılmaktadır. Bu konuda erken dönem çalışmalarına rastlanmakla beraber şu ana kadar çok kısıtlı sayıda çalışma ortaya çıkmıştır. Erken dönem çalışmalara örnek sayılabilecek -şimdiye dek ilk- çalışma 1898 yılında Tevfik Âmir [Kocamaz] tarafından kaleme alınan Sèvres Porselen Fabrikası (Dârü’s-sınâ‘ası) Risâlesi’dir. İlk defa gün yüzüne çıkan bu eser, günümüzde Paris’te müze olarak faaliyet gösteren Sevr Porselen Fabrikası’nın tarihini, üretimini ve sanatkârlarını anlatmaktadır. Çalışmada eseri incelemek adına kodikolojik yönteme, eserin bağlamını ortaya koymak ve yazarı analiz etmek için ise alan teorisine başvurulmuştur. Bu sebeple çalışmada edebî kişiliğinin yanında Tevfik Âmir’in, bu risale ile yönetim ekolünün geç Osmanlı dönemine ait bir örneğini ve endüstriyel bilginin taşıyıcısı (carriers) olarak bir yöneticinin profilini sunmak amaçlanmıştır. Diğer taraftan çalışma, Osmanlı dönemindeki imtiyazlarla desteklenmesi, özel girişim ve devlet iş birliği gibi faktörler düşünüldüğünde sanayileşme anlayışına benzer yönler taşıyan Sevr Fabrikası’nın hikayesini ve Osmanlı Devleti’nin son döneminde neredeyse her alanda yaşanan Fransız etkisine dair somut bir örnek sunmaktadır.