Afyonkarahisar’da 15. Yüzyıla Ait Kaybolan Bir Kültür Mirası: Umur Bey Camii Ve Külliyesi

Abstract

Umur Bey Külliyesi, Afyonkarahisar’da 15. yüzyılda Anadolu Beylerbeyi Umur Bey tarafından inşa edilmiştir. Cami, hamam, medrese ve handan oluşan bu yapı topluluğu, Selçuklu ve erken dönem Osmanlı mimarisi özellikleri göstermektedir. Cami ibadet mekânı olarak kullanılmasının yanı sıra, toplumsal yaşamda kutlama, eğitim ve ibadet gibi işlevleriyle önemli bir rol oynamıştır. Ancak, caminin de içinde bulunduğu yapı topluluğu 1933 yılında yıkılmış, bu yapıdan günümüzde hiçbir iz kalmamıştır. 2020 yılında külliyedeki camiden esinlenilerek aynı isimle modern bir cami inşa edilmiştir. Bu çalışma, hakkında sınırlı sayıda görsel ve yazılı kaynak bulunan Umur Bey Külliyesi'nin mimari, tarihi ve kültürel değerlerini ortaya koyarak bilim camiasına tanıtmayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, yeni yapının orijinal yapıya ne ölçüde referans verdiği ve sosyal-kültürel işlevselliğini ne düzeyde koruyabildiği karşılaştırmalı bir şekilde analiz edilmiştir. Bu doğrultuda, çalışma kapsamında öncelikle arşiv taraması yapılmış, yeni yapı ile ilgili bilgiler doğrudan gözlem metoduyla elde edilmiştir. Çalışmada, yapının Afyonkarahisar'ın tarihsel dokusunda büyük bir kayıp olduğu, yeni yapının ise eski yapıya verdiği tarihi referanslara rağmen modern dönemde inşa edilen bir cami olmaktan öteye gidemediği, orijinal yapının sosyal ve kültürel işlevselliğini taşıyamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yapıldığı dönemden izler taşıyan Umur Bey Külliyesi’ne yönelik kapsamlı bir çalışmanın bulunmaması bu çalışmanın özgünlüğünü ortaya koymaktadır.