OTLUKBELİ SAVAŞI VE CASUS SEMENSA

Otlukbeli Battle and Samansa The Spy

Abstract

Öz: Devletler arası üstünlük ve egemenlik çabası birçok savaşın çıkmasına neden olmuştur. Bu bağlamda, geliştirilen silahlarla düşman gördüklerini yok etmeye çalışmak esastır. Ancak savaşlarda silahlar her zaman yeterli olmamıştır. Karşı tarafın ne gibi hazırlıklar yaptığı, silah ve askerî gücünün ne olduğu hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Bunlar bilindiği takdirde karşı tarafın ne yapacağı bilinip ona göre önlem alınır. Dolayısıyla yapılacak hamlelerle üstün gelme şansına kavuşulur. Gizli tutulan bu tür bilgilerin izin alınmadan elde edilmesi de doğal olarak çok güçtü. Casuslar arasında kadınların önemi de inkâr edilemez. Erkeklerin onlara olan zaafı işlerini yapmalarında önemli avantajlar sağlamıştır. Bunlar arasında modern zamanlar için Mata Hari, Krystina Skarberk, Marthe Richard ve Elizabeth Bentley’yi sayabiliriz. Bu arada ünlü ilk Türk kadın casusu Emine Adalet’i anmadan geçmek olmaz. Kendisi Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’nın dışında kalması için çok değerli bilgileri sağlayan, Türk Milli İstihbaratının, Mata Hari’si idi. Biz bunlar için Arap dilinde “araştırdı, sordu” anlamına gelen “cesse” ( جس ) fiilinden
türemiş “casus” sözcüğünü kullanırız. Casuslar savaşların kazanılmasında önemli roller üstlenmişlerdir. Çift taraflı
casusluk yapanlar da olmuştur. Konumuz olan Semensa da çift taraflı casusluk yapanlar arasındadır. Şartların çok
daha zor olduğu eski dönemlerde bu işe kalkışanların pek de istekli oldukları görülmemektedir. Örneğin makalemizde
ele aldığımız casus Semensa’nın yaşadığı dönem XV. yüzyıldır. Hükümdarının kendisini casuslukla görevlendirdiği
birinin buna karşı çıkması söz konusu değildir. Semensa, Fatih Sultan Mehmed ile Akkoyunlu hükümdarı Uzun
Hasan arasındaki Otlukbeli Savaşı sürecinde Uzun Hasan tarafından casusluk yapmak zorunda bırakılmış biridir.
Semensa adına gelince, Farsçada “yasemin gibi, yasemine benzer” anlamı çıkmaktadır. Bir başka anlamı da “âdil,
dürüst” demektir. Kendisi Türkçe konuşmaktadır ve Fars olduğuna dair bir bilgi de yoktur. Zaten onunla ilgili bilgiye
Hünkârname dışında bir yerde tesadüf edilmemiştir.
Anahtar Kelimeler: Fatih, Hünkârnâme, Maali, Mihaloğlu Ali Bey, Ordugâh, Uzun Hasan

Abstract: The effort to dominate other countries has led to many wars. They developed various weapons and tried to destroy what they saw as enemies. However, weapons were not always enough in wars. It was necessary to know what kind of preparations the other party made, what their weapons and military power were. If these are known, you will know what to do and take measures accordingly, so you will have the chance to prevail in your moves. Obtaining such confidential information without permission would naturally be very difficult. The importance of women among spies cannot be denied either. Men's weakness towards them has given significant advantages in doing their job. These include Mata Hari, Krystina Skarberk, Marthe Richard, and Elizabeth Bentley. By the way, it would not be fair not to mention the name Emine Adalet, the very famous first Turkish woman spy. Turkish Mata Hari. The female spy of the Turkish National Intelligence, who provided Turkish Government invaluable information to stay out of World War II. We use the word JASUS for spy which comes from the Arabic verb JASSA ( جس ), which
means researched, asked. Spies played an important role in winning wars. Semensa, which is our subject, is among
those who spied on both sides. However, in the old times when the conditions were much more difficult, it is not seen
that those who attempted this work were very willing. For example, the period of the spy Semensa we discussed in
our article is XVth century. It was out of the question that someone whose ruler had commissioned him to be a spy
would oppose it. Semensa was forced to spy by Uzun Hasan during the Otlukbeli war between Mehmed the
Conqueror and Uzun Hasan, the ruler of Akkoyunlu. As for the name Semensa, in Persian it means similar to
jasmine. Another meaning for Semensa is judicious, honest. He speaks Turkish and there is no information that he is
Persian. I haven’t found any information about him anywhere except the Hunkarnama which was my doctoral study.
Key Words: Fatih, Hunkarnama, Maali, Mihaloglu Ali Bey, Quarters, Uzun Hasan