BİLİNMEYEN BİR ESER: AHMED CÂVİD’İN VEFEYÂT-I KİBÂR’I

An Unknown Work: Vefeyât-ı Kibâr By Ahmed Câvid

Abstract

Kronolojik tarzda yazılan vefeyâtnâmeler Türk edebiyatındaki biyografi türlerinden birisidir. Bu makalede Ahmed Câvid Efendi'nin Vefeyât-ı Kibâr'ı çeşitli yönleriyle ilim âlemine tanıtılarak, eserin ilk yüz senelik bölümü çeviri metin olarak sunulmaktadır. Eski ve yeni kaynaklarda bahsedilmeyen bu eserin zahriyesinde yer alan telif kaydı ve metindeki anlatımlar, eserin Ahmed Câvid'e ait olduğu fikrini vermektedir. Vefeyât-ı Kibâr'ın asıl bölümünü hicretten yazıldığı ana dek gerçekleşen vefat kayıtları oluşturmaktadır. Bu kısımda, vefatı bildirilen kişilerin kısa yaşam bilgileri de verilmektedir. Müslüman ülkelerin liderlerinin tahta çıkış ve ölüm tarihleri ile Osmanlı Devleti'nin vezir, şeyhülislam, darüssaade ağası, nakibüleşraflarının nasb, azil ve vefat tarihlerinin bildirildiği cedveller eserin diğer bölümlerini meydana getirmektedir. Eser, Türk edebiyatı ve tarihinin pek çok ünlü simasının vefat tarihleri ile muhtasar hayat hikâyelerini ihtiva etmesi açısından oldukça önem taşımaktadır. Kısmen münşiyâne bir üslûba sahip olması Vefeyât-ı Kibâr'ı diğer kronolojik vefeyâtnâmelerden ayırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Biyografi, Vefeyâtnâme, Ahmed Câvid

Chronologic type acquaintances are one of the biography types in the Turkish literature. This article introduces Ahmed Câvid's Vefeyât-ı Kibâr and includes a translated written text for the first century of its coverage. This work has not been mentioned in the old and new studies and its credits page and narrative indicates that Ahmed Câvid was the author. The main section of Vefeyât-ı Kibâr comprises of death records from the Hijrah (622 AD) to the time that it was written. It contains a brief biography of the listed person. Other parts of the book contains a chart on Ottoman viziers, shaykh al-Islam, chief harem eunuch, chief degree of the prophet's descendants, along with their appointment, dismissal and death dates. The work is important in terms of involving many famous persons' death dates and brief life stories in the history and Turkish literature. As it has got a partly proper wording, Vefeyât-ı Kibar differs from other chronologic acquaintances.

Keywords: Biography, Vefeyatname, Ahmed Cavid, Turkish Literature