KLASİK OSMANLI EDEBİYATINDA EYLEM SÖZLERİ: KASİDE

Performative Words in Classical Ottoman Poetry: Qasida

Abstract

Figânî, Bâkî, Mihrî Hatun ve Nedîm'in kasidelerinden alınan şiir örnekleri ile hazırlanan bu makalede kaside, eylem sözleri olarak ele alınmıştır. Diğer divan edebiyatı nazım şekillerinden farklı olarak kasidenin eylem gücü, "maksada yönelmek" anlamı taşıyan adında belirlenmektedir. İncelediğimiz kasidelerde belli başlı memduha dolaysız hitap mevcut olup ifadelerin edim sözü (illocutionary act), şairin bir görev ya da maddi destek talebinde çok açık görülmektedir. Bu eylem sözlerinin etkisini de bazen tespit etmek mümkündür. Daha doğrusu şaire verilen ödül memduha etkisini, kasidenin etki sözünü (perlocutionary act) göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Kaside, Osmanlı edebiyatı, sözeylemler, eylem sözleri, etki sözü

Relying on the sample poems of classic Ottoman poets, such as Nedim, Figani, Baki and Mihri Hatun, this paper studies qasidas as performatives. Unlike other literary genres, the performativity of qasidas is already revealed in their name, because qasida means 'poetry with an aim', and the paper analyses examples thereof in which pleas, marked by an obvious illocution, are directed to men of power with the aim of reaching a position or gaining financial reward. In some cases, illocution might lead to perlocution, namely written and permanently conserved approvals of the aforementioned pleas.

Keywords: Qasida, Ottoman literature, performatives, illocutionary act, perlocutionary act